Droga na GPS – o planowaniu powieści
Zacznij planowanie powieści od dopracowania pomysłu
Wybierz świadomie cel wędrówki
Tak, wiem. Nowy pomysł na powieść domaga się natychmiastowego spisania, ale pozwól mu dojrzeć. Zapisz pomysł np. na dużej kartce papieru (możesz powiesić ją na ścianie). Myśl, kreśl i wycieraj. Przyglądaj się historii pod różnymi kątami – temat, problem, konflikty, przesłanie, cele i pragnienia bohatera. Szukaj coraz lepszych, coraz bardziej oryginalnych rozwiązań. Wracaj do pomysłów sprzed kilku dni i sprawdzaj, czy nadal wydają Ci się atrakcyjne. W ten sposób doprowadź historię do końca. Odpocznij kilka dni, złap dystans i oceń całość. To wspaniale kreatywny i bardzo przyjemny etap pracy.
Planowanie powieści – pora na research i kreację postaci
Sprawdź fakty
Zanim wyruszysz w drogę sprawdź, czy schronisko, do którego zmierzasz, na pewno jest otwarte.
Twój pomysł na fabułę nabrał konkretnych kształtów. Zajmij się teraz researchem. Wierz mi, niedoróbki w tym zakresie bezwględnie się mszczą. Dlatego nie odkładaj tego na później. Zmiany i poprawki w trakcie pisanie są zawsze bardziej pracochłonne, niż sprawdzenie faktów na starcie. Dzisiejsza technologia oferuje szerokie wsparcie podczas researchu – od wyszukiwarek, przez narzędzia AI, czy Google Street View do określania lokacji. Dobrym źródłem fachowej wiedzy są także grupy w social mediach. Na koniec warto tak pozyskaną wiedzę zweryfikować u źródła, czyli osoby, która zna dany temat w praktyce. Zdziwisz się, jak chętnie pasjonaci dzielą się wiedzą. Zgłębianie nowych obszarów to także bardzo ekscytująca część pisarskiego rzemiosła.
Zbuduj pełnokrwiste postacie
Poznaj na wskroś towarzyszy wędrówki.
Wiesz już, o czym będzie Twoja opowieść i na czym zasadzają się konflikty. Teraz dobierz aktorów, którzy najlepiej odegrają przypisane im role. Możesz pracować na różne sposoby, używać różnorodnych technik – buduj kwestionariusze osobowe, wizualizuj bohaterów, pisz do nich listy. Zestawiaj postacie ze sobą i sprawdzaj, czy różnią się od siebie. Zastanawiaj się, jak zareagowaliby w różnych sytuacjach. Traktuj ich jak towarzyszy podróży i poznaj na wskroś. Twoim kompasem w kreacji bohaterów niech będzie przez cały czas fabuła. Każdy element postaci przemyśl pod kątem roli, jaką ma ona odegrać w historii. Pisząc powieść wykorzystasz zapewne niewielki procent tych informacji, ale jeśli opiszesz postać bardzo szczegółowo, będzie jawiła Ci się jak żywy człowiek i tak odbierze ją czytelnik.
Planowanie powieści – rozpisz fabułę w punktach
Wytycz trasę dokładniej – ustal przystanki i zaplanuj podejścia tak, by wędrówka sprawiła Ci prawdziwą radość, a widoki zapierały dech w piersiach.
Twój plan może być mniej lub bardziej szczegółowy. Różne są także techniki planowania. Możesz stworzyć konspekt wydawniczy, użyć struktury trzech czy pięciu aktów, posiłkować się monomitem Campbella albo schematami fabularnymi. Gorąco zachęcam Cię do rozpisania fabuły przynajmniej na dwa z tych sposobów. Jeśli na planie zaznaczysz podział na akty oraz etapy podróży bohatera, łatwo ocenisz:
- czy punkty zwrotne są właściwie rozłożone
- czy napięcie rośnie w odpowiednim tempie
- czy bohater faktycznie podróżuje ku przemianie
Oglądaj historię z każdej strony, nie bój się zmian i powrotów do wcześniejszych etapów planowania. Twoja fabuła może na tym tylko zyskać.
Planowanie powieści – spróbuj oszacować objętość
Sprawdź przewyższenia i oblicz, ile kilometrów dzieli Cię od schroniska.
Wielu początkujących autorów po kilku miesiącach wytężonej pracy rozkłada ręce i myśli: jak to się stało, że mam tak dużo tekstu, a jestem w dwóch trzecich fabuły? To nie jest błahy problem. Jeśli planujesz wydanie powieści, jej objętość odegra niebagatelną rolę podczas szukania wydawcy. Dlatego nie pozwól, aby fabuła beztrosko pęczniała. Podążanie za planem pozwoli Ci uniknąć dryfów i ślepych zaułków. Ich wycinanie i poprawianie, gdy masz już sporo tekstu, zbyt często kończy się frustracją, a nawet porzuceniem projektu. Może też zburzyć wcześniej zastosowane ramy budowania napięcia.
Jeśli Twoja historia to wielowątkowa fabuła, już na etapie planowania możesz logicznie podzielić ją na kilka tomów.
Planowanie objętości obszernych form literackich to nie lada wyzwanie, ale z czasem nabierzesz doświadczenia.
Zacznij od sprawdzenia, jaką objętość mają Twoje dotychczasowe teksty. Polecam Ci określać ją w liczbie znaków ze spacjami (zzs). Liczba zzs przekłada się na liczbę arkuszy wydawniczych (1 arkusz to 40 000 zzs), a taką miarą posługują się wydawcy. Spróbuj wyobrazić sobie, ile tysięcy znaków ze spacjami może mieć Twoja powieść, skoro przeciętne opowiadania piszesz na kilkadziesiąt tysięcy zzs? Chodzi oczywiście o proporcje, a nie dokładne wyliczenia. Przeanalizuj plan pod tym kątem i zastanów się krytycznie, czy wszystkie wątki są niezbędne dla opowiedzenia historii. A może wręcz przeciwnie, dostrzeżesz przestrzeń dla ubogacenia fabuły.
Jak szczegółowo planować?
Planuj i pisz zgodnie z planem
Nie zbaczaj z wytyczonej trasy – skróty prowadzą często na manowce.
Za Tobą kawał ekscytującej, kreatywnej, ale także żmudnej i trudnej pracy. Wiem, że bardzo tęsknisz już za samym pisaniem. Oto nadchodzi nagroda. Wieszasz na ścianie dopracowany plan i siadasz do komputera. Uwierz mi, warto przejść drogę od rzucenia okiem na mapę do wytyczenia marszruty na GPS. Dzięki temu ubieranie szkieletu historii w zdania i akapity okaże się czystą przyjemnością. Popłyniesz przez tekst pewnie, bez wikłania się w przypadkowe wątki. Będziesz czerpać radość z zabawy językiem, bo nic nie wytrąci Cię z rytmu – wiesz, dokąd zmierzasz i co Cię czeka po drodze. Pozostaje pilnować, by każda kolejna scena budowała historię zgodnie z zamierzeniem. Pamiętaj – to Ty masz mieć kontrolę nad fabułą, a nie ona nad Tobą.
Nie traktuj tego podejścia do planowania powieści jako dogmat. Są pisarze, którzy tworzą dobre albo wyśmienite powieści bez planu, lecz to naprawdę wyjątki. Dopilnowanie w trakcie pisania, żeby struktura i proporcje powieści nie trzeszczały w szwach, wymaga nadzwyczajnej samodyscypliny i zdolności analitycznych. Dlatego nawet zawodowi pisarze zazwyczaj planują fabułę. Dlaczego? Bo pisanie według planu jest najbardziej efektywne i obarczone najmniejszym ryzykiem niepowodzenia. Warto skorzystać z ich doświadczenia, by wyśmienity pomysł na powieść przybrał kształt książki z Twoim nazwiskiem na okładce.
